به گزارش مفدا تبریز، هیات عاشقان ثارالله دانشگاه علوم پزشکی تبریز به مناسبت ولادت حضرت معصومه(سلام الله علیها)، روز دختر و دهه کرامت، یادداشتی را در مورد مساله پوشش در کانال اطلاع رسانی این هیات در راستای جهاد تبیین منتشر کرده است. 

بر اساس این گزارش، این یاداشت به بیان تاریخچه و نگاه های مختلف به مساله پوشش می پردازد و در پایان نیز اشاره ای بسیار کوتاه و کلی از اصل قضیه در اسلام شده است. در پایان این یاداشت وعده داده شده است که ادامه این یاداشت با محوریت فلسفه پوشش در اسلام در روزهای آینده منتشر خواهد شد. 

متن کامل این یاداشت در ادامه می آید: 

ریشه هر نوع کوک نزدن در رفتار های جوامع بشری را لا به لای افکار و عقاید ایشان باید جستجو کرد. همان جایی که عقل و تفکر دفن شده است؛ آنجا را باید آشکار کرد. در مقابله با این دفن شده ها در نظر اول سه راه مواجهه وجود دارد: بی تفاوتی، تقلید، تفکر

بدیهی است که برای هر عقل متفکری، انتخاب دو راه ابتدایی (بی تفاوتی و تقلید) بسیار به دور است.

مشکلی که معمولا بشر و مفاهیم عالی پیرامون اش با آن دست و پنجه نرم می کنند، مشکل در رساندن آن مفاهیم و یا به عبارتی تبیین درست آن (با زبان و منطق مخاطب) است. نقطه ای که غالبا کمیت خیلی ها می لنگد! یکی از قسمت های مهم این رساندن، اشراف بر آن مفهوم است.

علم به تاریخچه و علم به ریشه های هر رفتاری، اینکه کلید گم شده صندوقچه ی تحلیل های درست امروز است، کاری نداریم؛ اما در زمینه ی رفتارهای هر جامعه متفکر و فراری از تقلید، یک اسلحه به دست می دهد؛ اسلحه ای که می توان قلب هر پیچیدگی و هر مسئله ای که جامعه متأثر از آن است را کالبد شکافی کرد! (اسلحه نگاه کلان)

نگاه کلان، از بالا نگاه کردن به مسئله است. این اسلحه زمانی می تواند کار حریف اش را بسازد که نگاه تیرانداز اش در جستجوی حقیقت، ورای هر بغض، تعصب، کینه و مَنم مَنم ها باشد... بگذریم!

مسئله پوشش و یا به اصطلاح غلط رایج، حجاب، موردی است که از اوایل تاریخ بشر وجود داشته و دارد. و لیکن همانطور که گفته شد چون کالبدشکافی درستی از این مقوله صورت نگرفته است، تبدیل به اسلحه ای شده است که خودزنی می کند! بدل به ابزاری شده است به دست کسانی که قصدشان تسلط بر یک جامعه ای باشد. مفهومی که از آن به استعمار یاد می‌شود؛ گیرنده کیست؟ هر جامعه ای به ویژه جامعه متمدن و دارای هویت؛ فرستنده کیست؟ سلطه گر و استعمار گر؛ هدف چیست؟ 《هرچه من استعمار کننده می گویم!》ابزار چیست؟ گرفتن هویت از جامعه و تحویل دست بسته با بسته بندی روی جلد: 《هر چه می خواهی انجام می دهم!》وقتی خودت را از خودت گرفت، مثل آب خوردن است کوبیدن و در خدمت خود استفاده کردن!

نکته ای که حرف مشترک تمامی استعمار های طول تاریخ بوده است؛ کهن، نو و فرانو و نو های دیگر!

《 اروپایی‌ها در یک بُرهه‌ای از زمان [یعنی] از قرن هفدهم ــ حدود ۱۶۰۰ میلادی؛ اوّل پرتغالی‌ها و بعد اسپانیایی‌ها و بعد دیگران ــ مشغول استعمار دنیا شدند؛ یعنی کشورها را تصرّف می کردند و با خون‌ریزی و با قهر و غلبه و مانند اینها اداره‌  کشورهای ضعیف را به عهده می گرفتند و منافع آنها را می چاپیدند. در قرن بیستم یعنی بعد از حدود سه قرن، چهار قرن استعمار، به این نتیجه رسیدند که استعمارِ مستقیم دیگر جواب نمی دهد؛ یک سیاست جدیدی به وجود آمد و آن سیاست این بود که در کشورهای هدف، افرادی را تربیت کنند تا آن افراد، همان کاری را انجام بدهند که استعمارگر بنا بود انجام بدهد، همان حرفی را بزنند که او بنا بود بزند، همان اقدامی را در کشور انجام بدهند که استعمارگر بنا بود انجام بدهد؛ اصلاً هدف این است. پس نگاه به دانشگاه و نخبه‌پروری و نخبه‌شناسی در کشورهای هدف برای غربی‌ها این بود که عرض میک نم؛ که اسم این، استعمار نو بود. در این زمینه کتاب ها نوشته‌اند، حرف ها زده‌اند، مطالب تحقیقی زیادی افراد نوشته‌اند که خوب است بخوانید.

بیانات آیت الله خامنه ای در دیدار جمعی از دانشجویان - ۱۴۰۱/۰۲/۰۶ 》

مسئله پوشش و نوع نگاه به جنس زن نیز یکی از آلت های چه بسا تاثیرگذار و جذابی است که جوامع گوناگون، هر یک به نحوی، مشغول و درگیر با این مسئله است؛ خود استعمارگران نیز استثناء نیستند!

از اقوام و ملل دیگر که دارای تاریخچه در زمینه پوشش می باشند که بگذریم، ایران در زمینه پوشش، دارای تاریخ درازایی است که تبیین تمامی آن، از حوصله این مطلب خارج است؛ اما به اختصار می توان چند برگی از این تاریخ را ورق زد؛ جایی که 《ویل دورانت》، نویسنده و تاریخ نگار مشهور آمریکایی در مهم ترین اثر خودش، 《تاریخ تمدن》، اینطور می نویسد:

《 پس از داریوش، مقام زن مخصوصا در طبقه ثروتمندان تنزل پیدا کرد. زنان طبقات بالای اجتماع جرأت آن را نداشتند که جز در تخت روان روپوش دار از خانه بیرون بیایند. زنان شوهردار حق نداشتند هیچ مردی را ولو پدر یا برادرشان باشد ببینند! در نقش هایی که از ایران باستان برجای مانده، هیچ صورت زن دیده نمی شود و نامی از ایشان به نظر نمی رسد... 》

《کنت گوبیو》 در کتاب سه سال در ایران معتقد است که در ایران ساسانی، تنها پوشیدگی زن مطرح نبوده است؛ بلکه مخفی نگه داشتن زن بوده است! مدعی است که خودسری موبدان و شاهزادگان به حدی بود که اگر کسی زن زیبارویی در خانه داشت، نمی گذاشت کسی از وجودش آگاه گردد و حتی الامکان او را پنهان می کرد؛ زیرا اگر معلوم می شد چنین شخصی در خانه کسی هست، دیگر آن شخص، احیانا مالک جان خودش هم نبود!

و از این دست نقل قول نویسندگان و مورخان، بسیار وجود دارد که به جهت تلخیص متن، از آنها گذر میکنیم.

بنابراین حقیقت مسلم به گواه اسناد تاریخی این است که قبل از اسلام نیز حجاب در جهان و خصوصا ایران مان وجود داشته است و اسلام مبتکر آن نیست. ولیکن حدود، فلسفه و ریشه آن قطعا متفاوت بوده است. چنانکه در ادامه اشاره ای خواهیم داشت.

از دوربین اسلام، علت پیدایش پوشش (حجاب)، فقط تحریک مرد یا اذیت شدن زن نیست!

استعمارگران برای اینکه بتوانند هویت را از جامعه هدف بگیرند، دست به دامان جریانات ظالمانه ای به عنوان علت پوشش (حجاب) شدند که با پمپاژ آنها در طول تاریخ، بی شک، توانسته اند کما بیش اذهان نه چندان روشنفکر و متفکر جامعه را به دست گرفته، آلوده کنند.

از جمله جریانات فلسفی (میل به ریاضت و رهبانیت)، اجتماعی (عدم امنیت زن)، اقتصادی (تسلط مرد بر زن و استثمار نیروی وی در جهت منافع خودش)، اخلاقی (حسادت و خودخواهی مرد)، روانی (عادت زنانگی زن و احساس اینکه چیزی از مرد کمتر دارد) و...

جالب است بدانیم اسلام متأثر از هیچ کدام از اینها برای پیدایش و تشریع پوشش (حجاب) نبوده است.

《حجابی که هم اکنون در ایران است، بیش از آنکه مستند به اسلام باشد، مستند به ایران قبل از اسلام است.》– کنت گوبینو –

البته پرواضح است که تا وقتی در جهان، حکومت شهوت برقرار است، هرگز امنیت ناموسی وجود نخواهد داشت. منتها شکل این حکومت شهوت در طول زمان ها تفاوت می کند؛ یک وقت کسی مانند فلان خان و قلدر مأمور مسلح می فرستند و زن کسی را از خانه اش بیرون می کند؛ یک وقتی با خرج هزاران و میلیون ها دلار بابت تبلیغات، فضاسازی و عادی انگاری، زنی را در یک مجلس شب نشینی و در خلال رقص و دنس، 《قِر》می زنند و او را از شوهر و فرزندش آواره می کنند.

مسلما علت دستور پوشش در اسلام، منحصر در عدم امنیت نبوده است! این امر نه در آثار اسلامی به عنوان امر اصلی مطرح شده و نه با تاریخ تطبیق می کند؛ زمانی که در دوران جاهلیت، عرب، پوشش آنچنانی ای نداشت؛ ولی به علت وجود زندگی قبیله ای، امنیت فردی وجود داشت؛ پس این مسئله، علت اصلی و تنها نمی باشد. کما اینکه نشست و برخاست ها در محیط های پاک که موضوع بهره کشی مرد از زن در میان نبوده است، هیچ گاه در جامعه اسلامی ممنوع نبوده است.

《 امروز که مردان موفق شده اند با نام های آزادی، تساوی و... این حائل را از میان ببرند، زن را در خدمت کثیف ترین مقاصد خویش گرفته اند. بردگی زن امروز به چشم می خورد که برای تأمین منافع مادی یک مرد در یک مؤسسه تجاری، خود را صد قلم برای جلب مشتری می آید و به صورت مانکن در می آید 》– شهید مرتضی مطهری ؛ کتاب《مسئله حجاب》–

اتفاقی که بعد از گذشت چندین سال از این نقل قول، از چشم ها دور نشده و همچنان تکرار می شود. نه تنها کم که بعضا افزایش یافته است.

اما ریشه پدیده پوشش و ستر در زنان چیست؟

با نگاهی در تاریخ ملل و منابع دینی، این پدیده، تدبیری است ماهرانه که خود زن با یک نوع الهام برای گرانبها کردن خود و حفظ موقعیت خود در برابر مرد به کار برده است. در جایی که خلقت، مرد را مظهر عشق و طلب و زن را مظهر معشوقیت و مطلوبیت قرار داده است.

《خودداری از انبساط و امساک در بذل و بهشش، بهترین سلاح برای شکار مردان است. اگر اعضای نهانی انسان را در معرض عام تشریح می کردند توجه ما به آن جلب می شد ولی رغبت و قصد به ندرت تحریک می گردید؛ مرد جوان به دنبال چشمان پر از حیاست و بی آنکه بداند حس می کند که این خودداری ظریفانه از یک لطف و رقّت عالی خبر می دهد. 》– ویل دورانت –

مرد بر خلاف آنچه ابتدا تصور می رود، در عمق روح خود از ابتذال زن و از تسلیم و رایگانی او متنفر است.

چه خوش نازی ست ناز خوبرویان

ز دیده رانده را از دیده جویان

نظامی

《 از لحاظ هنر مایه تأسف است که به آسانی بتوان به زنان دست یافت و خیلی بهتر است که وصال زنان دشوار باشد بدون آنکه غیر ممکن گردد 》 برتراند راسل

یکی از مجلات زنانه سخت عجیبی از الفرد هیچکاک، کارگردان و فیلمساز مشهور دنیای سینما نقل می کند:

《من معتقدم که زن هم باید مثل فیلمی پر هیجان و پر آنتریک باشد؛ بدین معنی که ماهیت خود را کمتر نشان دهد و برای کشف خود مرد را به نیروی تخیل و تصور زیاد تری وادارد. باید زنان پیوسته بر همین شیوه رفتار کنند؛ یعنی کمتر ماهیت خود را نشان دهند و بگذارند مرد برای کشف آنها بیشتر به خود زحمت دهد.》

همان مجله در شماره دیگری از همین شخص چنین می آورد:

《زنان شرقی تا چند سال پیش به خاطر حجاب و نقاب و رویبندی که به کتر می بردند خود به خود جذاب می نمودند و همین مسئله جاذبه نیرومندی بدانها می داد؛ اما بتدریج با تلاشی که زنان این کشور ها برای برابری با زنان غربی از خود نشان می دهند، حجاب و پوششی که دیروز بر زن شرقی کشیده شده بود، از میان می رود و همراه آن جاذبه جنسی او هم کاسته می شود 》

امروزه یکی از ابر خلاء های زندگی بشری، دوری معنا از ماده است. نکته ای که حتی در کلمات دانشمندان غربی و اروپایی هم زیاد به چشم می خورد و این بین، این زن است که بیشتر قربانی می شود. این دوری معنا از ماده است که باعث می شود هر فردی، مسلمان یا غیر مسلمان، دارای ریشه های مستحکم فکری و در نتیجه رفتار های معقول و محکم نباشد. این ضعف ریشه و چه بسا عدم وجود ریشه، بدبختی و نکبت جوامع را در طول تاریخ موجب شده است.

تا بدینجا صرفا تاریخچه و نگاه های مختلف را بدین مسئله آوردیم و در پایان اشاره ای بسیار کوتاه و کلی آوردیم از اصل قضیه در اسلام؛

اگر حیات باشد، در ادامه راجع به فلسفه پوشش در اسلام چند خطی خواهیم نوشت.

والسلام علیکم و رحمةالله

۱۲ / ۰۳ / ۱۴۰۱